Kuramer'in kaderi inkar eden kitabı

Mustafa Çağrıcı Kuramer'in kaderi inkar eden kitabına övgüler düzdü.

Kitabı tanıtırken imanın şartlarında kaderin olmadığını ileri sürdü.

Kuramer'in bastığı kitap için Çağrıcı şunları söyledi:

KURAMER (İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Kur’an Araştırmaları Merkezi) yeni bir kitap çıkardı: İslam Düşünce Tarihine Kritik Bir Bakış – Oluşum, Açılım ve Kırılmalar.

2020-2021 yıllarında malum pandemi şartlarında KURAMER yüz yüze bilimsel toplantılar düzenleyemeyince teknolojin getirdiği imkânlardan yararlanarak toplam 38 online konferans tertip etmişti.

YouToube’da da yayımlanan bu konferansların video kayıtları halen KURAMER’in web sitesinden ve ilgili platformlardan izlenebilmektedir.

Takip edenlerin de hatırlayacağı üzere, bu toplantılarda dinimizi ve toplumumuzu ilgilendiren, güncelliğini koruyan konularda o alanların uzmanları tarafından konferanslar verilmiş, ayrıca online olarak takip eden izleyicilerin soruları ve yaptıkları katkılarla konular zenginleştirilmişti.

Sonrasında bu 38 bilimsel toplantının kayıtları izleyenlerin yaptığı katkılarla birlikte yayımlanmak üzere KURAMER ilgilileri tarafından üç gruba ayrıldı. Birinci ve ikinci grupta toplanan konuşma ve müzakereler geçtiğimiz aylarda Kur’an Bize Ne Söylüyor ve Geçmişten Günümüze İslam Düşüncesi: Sorunlar, İmkânlar ve Arayışlar başlıklarıyla yayımlanmıştı.

Yazımın başında andığım eser ise bu serinin üçüncü kitabını oluşturuyor. Kitapta saygın ilim insanlarının verdiği konferanslar ile takipçilerin bunlar üzerine soruları, bunlara verilen cevaplar ve konuşma konularına dair ilave açıklamalar yer alıyor.

Konuşmacılar, irticali olarak sundukları konferansların yazı diline çevrilmesiyle oluşan metinleri gözden geçirmiş ve onaylamışlardır.

Kitapta konuşmacı olarak –hepsi konuşma alanlarının profesörü olan- şu isimler ve konular var:
1- Hüseyin Hansu – “Mu ‘tezile ve Akılcılık”; 2- İbrahim Aslan – “İslam Düşüncesinde Akılcılık”; 3- İsmail Hakkı Ünal – “Ebû Hanîfe’nin Hadis/Sünnet Anlayışı”; 4- Ahmet Yaşar Ocak – “Tasavvuf İslam Tarihinde Bir Kırılma mıdır?”; 5- Mustafa Said Yazıcıoğlu – “Mâtürîdî Günümüze Ne Söyler?”; 6- Süleyman Ateş – Kur’an’ın Evrensel Mesajı ve Islah Akımı”.

***

Bu yazımda kelam âlimi ve eski Diyanet İşleri Başkanı Mustafa Said Yazıcıoğlu’nun konferansında değindiği konulardan biri olan Osmanlı medreselerinde kelam ve özellikle kader meselesi üzerinde duracağım. Said Hocamız Mâtürîdî’nin “hiçbir eserinin Osmanlı medreselerindeki kelam tedrisatında okutulmadığını”, “daha çok Eş‘arî ve onun şerhleri”nin okutulduğunu belirtiyor ki doğrudur. Ben de vaktiyle Karar’daki bir yazımda (7 Kasım 2018) “Ta Nizamiye medreselerini kurdukları bin küsur yıl öncesinden itibaren Selçuklusuyla, Osmanlısıyla dedelerimiz insanlarımıza daha çocuklukta “İtikadda mezhebim Matürîdîlik, amelde mezhebim Hanefîlik’tir” şablonunu ezberletmişlerse de gerçekte itikadda… Eş‘arîliği okutmuşlar, o fikriyatı benimseyip uygulamışlardır” demiştim.

Said hocamızın bu Eş‘arî fikriyatına verdiği örneklerden biri, zaman zaman siyasetçilerimizin dillendirdikleri “Kader kurbanlarını affedelim” tarzı söylemlerdir. “Yani bununla denilmek isteniyor ki, ‘işte çeşitli suçlar işleyip de hapse düşmüş insanların kaderi öyle yazıldığı için bunlar oradadırlar. Dolayısıyla bu kader kurbanlarını affedelim’… O zaman bu adalet sistemini kaldırıp atalım” (s. 196).

Said Hocamız, konuşmasında Merhum Prof. Hüseyin Atay’ın 1950’li yıllarda Kur’an’a Göre İman Esasları başlıklı bir çalışma yaptığını hatırlatıyor. Ve diyor ki: “Hoca Kur’an’a göre iman esaslarını tespite çalışıyor; 5 tane buluyor, 6’ncısını bulamıyor. Niye bulamıyor? Çünkü yok” (s. 197 vd).

Ben de yakında yayımlanacağını umduğum bir çalışmamın hazırlanması sırasında altı iman esasından ‘kadere iman’ın Kur’ân-ı Kerîm’de bulunmadığını tespit etmiştim. Kur’an’ın birçok ayetinde 6 iman esasından 5’i hem tek tek hem de toplu olarak (mesela bk. Bakara 2/177) bulunduğu halde “kadere iman edin” tarzında bir ifade geçmez. Said Hoca’nın tabiriyle “Çünkü yok.”

Anılan çalışmamda ilginç bir tespitim de şu oldu: ‘İmanın şartları’ ve ‘İslam’ın şartları’ dediğimiz esasların bir arada sıralandığı, “Cibril hadisi” denilen meşhur bir hadis var. Klasik ve çağdaş Sünnî âlimlerin Kur’an’dan sonra İslâm’ın en güvenilir kaynağı kabul ettikleri Buhârî’nin el-Câmiʿu’ṡ-Ṡaḥîḥ’inde, hatta Buhârî’den 103 yıl önce vefat eden Maʿmer b. Râşid’in –günümüze gelen hadis kitaplarının en eskisi olan- el-Câmiʿinde ve Buhârî’den 45 yıl önce vefat eden Abdurrezzak’ın el-Muṡannef’inde yer alan bu ‘Cibril hadisi’nde de ilk 5 iman esası geçtiği halde “kadere iman” diye 6. bir esastan bahsedilmez. Bu 6. esas sonraki hadis kaynaklarına girmiştir.